VATENERJİ Genel Müdürü Altuğ Karataş, "Yapay zekâ teknolojilerinin hızlı yükselişi, küresel ölçekte veri merkezi kapasitesini ve enerji talebini benzeri görülmemiş bir noktaya taşıyor. McKinsey’in son araştırmasına göre, 2030’a kadar veri merkezlerine yapılacak sermaye harcamalarının 6,7 trilyon dolar seviyesine ulaşacağı tahmin ediliyor. Ancak bu büyüme yalnızca finansal açıdan değil, aynı zamanda enerji tüketimi ve karbon ayak izi açısından da kritik bir sınav anlamına geliyor".
Veri Merkezlerinin Enerji Açlığı
Altuğ Karataş VATENERJİ Genel MüdürüBüyütmek için resme tıklayınBugün dünya genelinde veri merkezlerinin elektrik tüketimi yaklaşık 500-600 TWh düzeyinde ve bu, küresel elektrik tüketiminin %1-2’sine denk geliyor. Öngörüler, 2030’a gelindiğinde bu rakamın 3-4 kat artarak 2.000 TWh’nin üzerine çıkacağını gösteriyor. Bu artış küresel ölçekte yaklaşık 320 milyon ton CO₂ emisyonuna eşdeğer. Yalnızca ABD’de 2023 yılında veri merkezlerinin yol açtığı karbon salımı 105 milyon ton CO₂e olarak hesaplandı; bu da ülkenin toplam emisyonlarının %2,2’sine karşılık geliyor.
Enerji Kaynakları ve Karbon Yoğunluğu
Bugünkü tabloya bakıldığında veri merkezlerinin elektrik ihtiyacının yaklaşık %27’si yenilenebilir kaynaklardan, %26’sı doğal gazdan, %15’i nükleer enerjiden sağlanıyor. Kalan kısım ise özellikle Çin gibi bölgelerde kömürden geliyor. Eğer bu büyüyen talep yenilenebilir ve nükleer ile desteklenmezse, yapay zekânın karbon ayak izi hızla kontrolden çıkabilir. Özellikle veri merkezlerinin 7/24 kesintisiz çalışması, baz yük gereksinimini öne çıkarıyor.
Enerji Verimli Tasarımın Önemi
Veri merkezlerinin enerji ihtiyacını azaltmanın en etkili yollarından biri, baştan enerji verimliliği gözetilerek tasarlanmasıdır. Bugün kullanılan PUE (Power Usage Effectiveness) göstergesi, tesisin ne kadar verimli çalıştığını ortaya koyuyor. Küresel ortalama PUE değeri 1,55 civarında iken, en iyi uygulamalara sahip tesislerde bu değer 1,1-1,2 seviyelerine kadar düşüyor.
Bu fark, ömür boyu enerji tüketiminde milyarlarca kilovatsaat tasarruf anlamına geliyor. Örneğin:
- Ortalama bir veri merkezi ömrü 20 yıl kabul edildiğinde, yalnızca %5 daha verimli tasarlanmış bir tesis, ömrü boyunca yaklaşık 1 milyar kWh enerji tasarrufu sağlayabilir.
- Bu, bugünkü fiyatlarla yüz milyonlarca dolarlık maliyet avantajı ve yüzbinlerce ton daha az karbon salımı demek.
Dolayısıyla veri merkezleri için enerji verimliliği yalnızca çevresel bir gereklilik değil, aynı zamanda uzun vadeli bir ekonomik kazanç yaratıyor.
Soğutma teknolojileri ve akıllı iklimlendirme sistemleri veri merkezlerinin sürdürülebilirliği için kritik öneme sahip.Büyütmek için resme tıklayınBireysel Kullanımın Görünmeyen Etkisi
Kullanıcılar için tek bir sorgu ya da yapay zekâ işlemi küçük görünebilir. Ancak milyarlarca kez tekrarlandığında toplam etki devasa boyutlara ulaşır.
- Google verilerine göre basit bir yapay zekâ sorgusu yaklaşık 0,24 Wh enerji tüketiyor ve 0,03 g CO₂e salıyor.
- Bazı bağımsız hesaplamalarda ise bir AI sorgusunun 0,0029 kWh enerjiye ve 68 g CO₂e emisyona denk geldiği belirtiliyor. Bu, geleneksel bir internet aramasının yaklaşık 10 katı.
Diyelim ki yılda 100 milyar sorgu gerçekleşiyor. Bu durumda toplam tüketim 24 GWh (24 milyon kWh) oluyor. Eğer sistem %5 daha verimli tasarlansaydı, bu değer 22,8 GWh’ye düşerdi. Yani yalnızca verimli tasarımla 1,2 GWh enerji ve yaklaşık 600 ton CO₂ emisyonu tasarrufu sağlanabilirdi.
Soğutma Yükü: Sessiz Enerji Tüketicisi
Altuğ Karataş Enerji Verimliliği Uzmanı VAT Enerji A.Ş Genel MüdürüBüyütmek için resme tıklayın
Veri merkezlerinde enerji yalnızca işlem yapan çipler için harcanmıyor. Ekipmanların ürettiği ısıyı uzaklaştırmak için çalışan soğutma sistemleri, toplam tüketimde büyük bir paya sahip.
- Soğutma, bir veri merkezinin toplam enerji kullanımının %10 ile %45’ini oluşturabiliyor.
- Bazı araştırmalara göre bu oran, özellikle sıcak iklimlerde %37’nin üzerine çıkabiliyor.
- Soğutma için enerji dışında ciddi miktarda su tüketimi de söz konusu. Ortalama olarak 1 kWh enerji tüketimi için yaklaşık 2 litre su soğutma amaçlı kullanılabiliyor.
Bu nedenle yeni nesil soğutma teknolojileri (sıvı soğutma, serbest soğutma, ısı geri kazanımı vb.) ve akıllı iklimlendirme sistemleri veri merkezlerinin sürdürülebilirliği için kritik öneme sahip.
Sonuç
Yapay zekânın gelişimi ve veri merkezlerinin yaygınlaşması, yalnızca bilişim dünyasını değil, aynı zamanda enerji sektörünü de dönüştürüyor. Önümüzdeki on yıl, veri merkezleri–enerji sektörü işbirliğinin hem küresel emisyon trendlerini hem de teknolojinin hızını belirleyeceği bir dönem olacak. Burada en kritik unsur, enerji verimli tasarım, soğutma teknolojilerinin optimizasyonu ve temiz enerji entegrasyonu ile karbon ayak izini kontrol altında tutmak. Daha verimli tasarlanmış her tesis, yalnızca kendi maliyetini azaltmakla kalmıyor, aynı zamanda dünyanın sürdürülebilirlik hedeflerine de katkı sağlıyor.
Altuğ Karataş
VATENERJİ Genel Müdürü
Enerji Verimliliği Derneği Yön. Kur. Üyesi
