Semih ÇALAPKULU / Makina Mühendisi / Makale
Mühendislik, İnşaat ve Mekanik Tesisat sektörünün dijitalleşme konusunda zorlukları bulunsa da, bu konuda cesur adımlar atan veya dijital dönüşümü başarılı uygulayan firmalar, sektördeki rekabette avantaj sağlayacağı aşikardır. Dijitalleşmeyle paralel olarak yapmamız gerek önemli bir konuda, Commissioning (görevlendirme) olgusunu devletimizin, yasal çerçeve altına almasıyla; projenin üretim aşamasında: konusunda yetkin, etkili, çağın ve toplumun asli ihtiyaçlarını sağlamayı hedef edinmiş olan profesyonel danışmalar ile yapılmasının yolu açılarak daha güçlü yapılar geliştirmiş olacağız. Böylelikle globalde, üreteceğimiz yapılarda öncü ülke olarak ön plana çıkacağız.
Semih ÇALAPKULUKonunun daha etkili olması adına, tüm paydaşlar yasal sorumluluk getirilmesi kanımca işin kalitesini artıracaktır. Şöyle ki sıkıntı yaşandığında; tüm disipli
nler, uygulamacı, projeciler (müellifler), danışmanlar, denetim mekanizmaları, üreticiler, hatta tedarikçiler vs. tüm paydaşlar, yasal olarak hesap verdiği taktirde, çok daha kaliteli işler çıkacaktır.
Dijitalleşmeye girmeden önce, aslında sürecin 18. yüzyıldan itibaren günümüze yolculuğunu bilmek gerekir.
a- Birinci Sanayi Devrimi (1.0) su ve buhar gücünü kullanarak mekanik üretim sistemleri ile ortaya çıktı.
b- İkinci Sanayi Devrimi (2.0) ile elektrik gücünün yardımıyla seri üretim geçilmiştir.
c- Üçüncü Sanayi Devrimi’nde (3.0) ise dijital devrim, elektroniklerin kullanımı ve BT’nin (bilgi teknolojileri) gelişmesiyle üretim daha da otomatik hâle gelmiştir.
d- Endüstri 4.0, teknolojilerin ve değer zinciri organizasyonları kavramlarının kolektif bir bütünüdür. Siber ve fiziksel sistemlerin kavramına, nesnelerin, İnternet’ine ve hizmetlerin İnternet’ine dayalıdır. Bu yapı akıllı fabrikalar vizyonunun oluşmasına büyük katkı sağlar.
Semih ÇALAPKULUEndüstri 4.0 ile birlikte makinelerin birbiriyle haberleştiği bir sürece girilmiş bulunmaktadır. Bu süreç, makinelerin otonom kararlar vereceği ve bu kararlar ile insanların hayatına önemli etkilerde bulunacağı Endüstri 5.0 döneminin de ilk adımlarını oluşturmaktadır.
Endüstride meydana gelen bu gelişmelerin temelinde Yapay Zeka Algoritmaları ile birçok alanda elde edilen yüksek başarılar yer almaktadır. Geliştikçe başarısı ve karmaşıklığı artarken anlaşıla bilirliği azalan, zeki sistemlerin insanları etkileyen önemli kararların alınmasında kullanılacak olması birçok şüpheyi de beraberinde getirmiştir. Bu şüpheler sadece son kullanıcı tarafında değil aynı zamanda sosyal ve ekonomik dönüşümlerle de ilgilidir.
İnşaat sektörü dünyadaki en az dijitalleşmiş endüstriler arasındadır. Sebebi ise;
Semih ÇALAPKULU1) İnşaat projesi, kısa dönem için bir arada çalışmak durumunda olan, farklı çalışma kültürüne sahip birçok yeni çalışanı, taşeronu ve tedarikçiyi barındırır.
2) İnşaat işleri genellikle uzak, dağınık lokasyonlar ve zorlu ortamlarda bol bilinmeyen parametreler ile gerçekleşir. Ofis ortamı veya parametreleri bilinen süreçler için geliştirilmiş donanım ve yazılımlara uygun olmayan bir sektördür.
Semih ÇALAPKULU
3) Altyapı, bina, elektrik santrali, endüstriyel tesis, gaz, petrokimya vb. alanlarda faaliyet gösteren inşaat şirketlerinin yürüttükleri projeler büyük farklılıklar gösterir. Bu nedenle şirketler her türlü projelerindeki süreçleri yönetmek için kullanabilecekleri araç ve yöntemleri bulmak için uğraşırlar.
4) Şantiye ve ofis çalışanları yeni teknolojileri kullanma ve eski alışkanlıklarını değiştirme konularında direnç gösterir.
5) Pilot projelerde devreye alınmaya çalışılan, ancak gerçek uygulamalarda kullanılamayan yanlış yazılım ve teknolojik çözüm tercihleri ‘boşa yatırım’ olarak değerlendirilir. Şirket geneline yaygınlaştırılamaz. Yaşanan hayal kırıklıkları şirketlerin teknoloji ve dijital dönüşüme limitli bütçeler ayırmasına sebep olur.
İnşaat sektörü şu anda maalesef verimsizliğin en yüksek olduğu sektörlerden biridir.
Nedeni ise; inşaat sahasında çalışanların, çalışma saatlerinin yalnızca%30’u kadarında gerçekten işlerini yapabilmekte, geri kalan zamanda malzemelerin malzeme deposundan temini, inşaat sahası içinde sevki, projelere ulaşım, çalışma sahasının hazırlanması, iş makinesi veya asansör bekleme gibi sebeplerde tüketildiği görülmektedir.
İnşaat sektöründe yeni nesil dijital alet ve altyapıları inşaat sahasının her noktasına entegre edildiği takdirde, geliştirilecek otomasyon sistemleri sayesinde çalışanların ihtiyaç duyduğu proje, malzeme, el aleti, iş makinesine çok daha hızlı ve organize bir şekilde ulaşacağı, bu sayede iş yapımı dışında geçen sürelerin azaltacağı ve verimliliğin ve üretilen işlerin kalitesinin artacağı aşikardır.
Semih ÇALAPKULUİnşaat sektöründe başarılı dijital dönüşüm için nasıl bir strateji izlenmeli sorusuna?
İnşaat sektöründeki oyuncuların yeni teknolojiler ve inovasyon konusunda hala tereddütleri ve korkuları bulunsa da artan rekabet ve düşen kar marjları, mobilitenin artması ile gelen yeni iş modelleri, uzaktan çalışma ve yönetme gereksinimleri gibi nedenler, şirketleri kendi süreçlerine en uygun dijital çözümleri bulmaya zorlamaktadır.
Dijital iş çözümler ile süreçlerini başarılı bir şekilde dijitalleştirebilen işletmeler incelendiğinde bazı ortak noktalar tespit edilmektedir.
Teknolojik özelliklere odaklanmak yerine, sorunlu operasyonlar için iş çözümleri bulmaya odaklanmak; Şirketler, dijital iş süreçleri seçimi yaparken öncelikle, bu yazılımların operasyonlarını iyileştirip iyileştiremeyeceğini ve nasıl iyileştirebileceğini anlamaları gerekmektedir. Kurulum yaptıkları dijital sistemler son teknoloji ile geliştirilmiş olsalar bile iş süreçlerine uygun olmayan yanlış yazılım tercihleri hayal kırıklığına yol açar. Bir süre sonra operasyonlarında bir fayda sağlamadığını gören işgücü bu inovasyonu benimsemez. Bu dijital araçlar, projelerdeki sorunları önceden tespit edip önleyebilmek için raporları eş zamanlı sağlamak yerine bütçeler kontrol edilemeyip aşıldıktan sonra, yanlış satınalmalar yapıldıktan sonra, ekipman bakımı yapılmadığı için arızalandıktan sonra veya yanlış revizyondaki çizime göre imalat yapıldıktan sonra sadece veri kaydı yapmaya yarayan araçlar haline döner ve bir süre sonra da atıl kalır.
Bu noktada, inşaat sektörünün ihtiyaçlarına göre geliştirilmiş, sahada yaşanan sıkıntılara odaklanmış yazılımlar ve bu konuda tecrübeli yazılım firmaları ile çalışmak dijital dönüşüm süreçlerindeki başarıyı arttırmaktadır. Seçilecek yazılım çözümleri, şirketlerde geleneksel iş yapış yöntemlerinde iyileştirme yapılarak dijitalleşmeye olanak tanıyacağı gibi mevcut yöntemleri de direk dijital sisteme taşımaya olanak tanımalıdır. İnşaat sektörünün doğası gereği farklı proje tipine göre farklı akışlar kurgulanabilmelidir.
Semih ÇALAPKULUSon yıllarda veriye ulaşım çok daha hızlı ve kolay oldu. Daha önceki yıllarda, günler süren bilgi toplama ve toplanan bilgiyi analiz etme çalışmaları artık dakikalar içinde yapılabilmekte. Bilginin toplanması, analiz edilmesi ve işlenmiş bilgiye her yerden ulaşım kolaylığı şirket içi tüm birimlerin işlerine daha yüksek hız, daha az hata ve daha hassas öngörü imkânı sunuyor.
Hepimizin son yıllarda çokça duyduğu BIM (Building Information Modeling), yani “Yapı Bilgi Modellemesi” uluslararası projelerde bir zorunluluk haline gelmeye başladı.
Amerika Birleşik Devletleri, Norveç, Finlandiya, Singapur gibi ülkelerin hükümetleri inşaat projeleri ihalelerinde BIM kullanımını zorunlu hale getirdi. Birçok Avrupa Birliği ülkesinde devletin üstleneceği altyapı işlerinde 2020 yılından itibaren BIM kullanımının zorunlu olması için yasal düzenlemeler yapıldı.
Semih ÇALAPKULUBIM ile yürütülen bir yapı inşaatında yapı ile ilgili tüm bilgilerin, bir dijital model üzerine aktarılması ve tasarımdan başlayarak, işlerin planlaması, tüm disiplinlerin koordinasyonu, inşası, işletme bakım yönergeleri ve hatta yıkımı dahil tüm bilgileri dijital model üzerinden yönetilebilmektedir.
BIM ile yönetilen inşaatlarda tüm verinin dijital model üzerinden yönetildiğini düşündüğümüzde, bu inşaatlarda görev alan mekanik tesisat firmalarının bu sisteme dahil olabilmek için tüm planlama, proje tasarımı, proje koordinasyonu, ekipmanların seçim ve temin çalışmalarını dijital ortamda devam ettirebilme kabiliyetine sahip olması gerektiği açıkça görülmektedir.
İnşaat sektöründe; mimari, mekanik, statik, elektrik, altyapı, otomasyon ve peyzaj olmak üzere 7 adet disiplinle işler yürütülmektedir.
Semih ÇALAPKULUBu disiplinler arasında, koordinasyonu teşvik eden dijital çözümlerin kullanımı nasıl yapılabilecek sorusuna; Şirketler projelerinde genellikle tek bir işletmenin veya tek bir faaliyetin aktivitelerine yönelik dijital çözümler kullanmaktadırlar. Birden fazla paydaş veya disiplin arasındaki etkileşimin tek bir sistem kullanarak dijitalleştirilmesi çoğu şirket için karmaşık gelir ve bundan kaçınırlar. Ancak bu durumda iş birimleri arasında bilginin etkin bir şekilde iletilmemesinden kaynaklı büyük verimlilik kayıplarını önleme fırsatını kaçırırlar. Bu nedenle iş gücü kayıplarını minimize etmek, plana ve bütçeye uygun ilerlemek, güvenli ve kaliteli imalatı sağlamak için birden fazla disiplin arasında gerçekleşen faaliyetleri ortak çalışmaya olanak tanıyan dijital platformlara taşımanın yolunu bulmalıdırlar.
Semih ÇALAPKULUYaşanan vakalardan örnek verecek olursak; şantiyelerde eski revizyondaki çizim paftalarına göre imalatlar yapılmaktadır. Bu çizimlerin son revizyon olup olmadığını kontrol etmek istense bile bu durumda da bir dizi telefon ve e-mail görüşmeleri gerçekleşmektedir. Bunun yanında yanlış imalatlar kalite denetimleri esnasında tespit edilip manuel olarak müteahhitlere bildirildiğinde yine bilgi akışını sağlamak için bir dizi yazışma, onay trafiği yaşanmaktadır. Yapılan yanlış imalatı düzeltmek için ekip yaptığı işi bırakmak, bazen de eski imalatı yıkıp tekrar yapmak durumunda kalmaktadır. Plansız çıkan bu gibi vakalar, proje iş planını aksatmasının yanında iş gücü ve malzeme kaybı ile proje bütçesine de negative olarak yansımaktadır.
Bir diğer senaryoda ise dijital ortak veri paylaşım sistemi (CDE) kullanılan bir projede benzer durum çok daha nadir yaşanmaktadır. Çünkü şantiyedeki ekip imalat öncesi elindeki paftanın QR kod taramasını yaparak güncel revizyonu dijital veri paylaşım sisteminden kontrol eder ve sonra imalata başlar. Herhangi bir iş notu bulunması halinde ortak çalışma platformundaki BIM modeller üzerinden notlarını ilgili taraflar ile eş zamanlı paylaşabilir. Yazışmalarını, iş akışlarını online olarak sürdürebilir. Yaşanan problemlerden çıkarılan dersler yine ortak çalışma platformunda proje paydaşları ile paylaşılarak benzer sorunların yaşanması önlenir.
Semih ÇALAPKULUDijital İş Çözümlerinin, şirket genelinde etkinliği arttırmak için projeler üstü yönetimi devreye alma işlemini, şirket bünyesindeki tüm projelerde ortak kullanılan dijital iş çözümleri sayesinde;
1) Şirket genelindeki işgücü ve ekipman kaynaklarına hakim olunabilmesi ile kaynak artışları optimize edilebilir ve değişken proje taleplerine hızlı yanıt verilerek etkin kaynak planlaması yapılabilir
2) Birden fazla projeden ve iş biriminden gelen bütçe ve imalat verilerinin konsolide edilebilmesi sayesinde gelecek ihalelerde daha rekabetçi teklifler verilebilir ve karlık artar.
3) Şirket çalışmalarına ait tüm tasarım, yapım yöntemi, vb. projeler seviyesindeki dokümanlar, tek bir platformda depolanarak, gelecek projelere bilgi transferi sağlanır.
Bu gibi somut faydalar ile şirketlerde dijital teknolojileri kullanma fikri benimsenir ve bu sistemleri daha ileri seviye kullanma konusunda çalışmalar devam eder.
Sonuç olarak; Bizlerin uygun geliştirme modeline sahip olması ve gerekli teknik beceriye sahip personel yetiştirmesi gerekmektedir.
Kurulacak stratejinin sürekli değişen ilerleyen dijital sistemleri yakalayabilmek adına esnek olması, çalışanlar arası iş birliği ve iletişimi iyileştirmesi, Türk Mekanik Tesisat Sektörünü tüm dünyada rekabet edebilecek seviyeye taşıması gerekmektedir. Aksi halde işlevsiz teknolojiler veya yetersiz altyapı kurulumlarıyla çok büyük mali kaynak ve zaman boşa harcanabilir.
Burada bize düşen en önemli görevin bu geçişin en doğru şekilde planlanması ve gerçekleşmesi için yol haritasının oluşturulmasıdır.
( Magic Mechanic Meetings© yazı dizisi devam edecek… )
Kaynaklar;
1) İnşaat Endüstrisinde Dijital İş Çözümleri ile İşletmenizi Dijitalleştirme
https://www.enkasystems.com/tr/haberler-etkinlikler/blog/insaat-endustrisinde-dijital-is-cozumleri-ile-isletmenizi-dijitallestirme/
2) Dijital dünya dönüyor, dönüyor
https://digitalage.com.tr/dijital-dunya-donuyor-donuyor/
3) Dijital Pazarlama Nedir? Dijital Pazarlama Kanalları Nelerdir?
https://setup34.com.tr/dijital-pazarlama/dijital-pazarlama-nedir-dijital-pazarlama-kanallari-nelerdir/
Semih ÇALAPKULU / Makina Mühendisi
Semih ÇALAPKULU
Semih ÇALAPKULU hakkında;
2002 yılında, Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği bölümü mezun olup, Makina Mühendisi lisans programını tamamlamıştır.
Evli, Dilara ve Furkan isimli iki çocuğu var.
Meslek hayatına sırasıyla; Aydın Grup, Ciner Grup ve 2006 yılından itibaren Kuzu Grup’ta Mekanik Grup Şefi olarak, çalışma hayatına devam etmektedir.
Kuzu Grup, 1943’ten bu yana 500’ün üzerinde projeye imza atarak, 100.000’den fazla konut, hastane, okul, avm, arıtma tesisleri vs. teslim etmiştir.
17 yıllık Kuzu Grubundaki çalışma hayatında; İnşaat sektöründe, toplamda 12.000 adet konutta, okul, otel, avm ve hastane işlerinin bulunduğu 15 adet ayrı projenin farklı zaman dilimlerinde yer alma şansı almıştır.
Güncel olarak, SeaPearl Ataköy Hastane Projesinde görev almaktadır.
2019 yılından itibaren; teknik yazıları, teknik makaleleri ve serbest yazıları 60’ı aşkın yerden yayınlanmıştır.
Bunların bir kısmı: MMO, TTMD, MTMD, MÜKAD, TMMOB, Sanayi Gazetesi, Sektörüm Dergisi, Mechanic Dergisi, Termoklima Dergisi, İnşaat Tedariği Dergisi, Enerji ve Tesisat, Medya Siirt, Baret Dergisi, Akıllı Binam, Ankaranın Sesi, ST Endüstri, DTK, Termodinamik Dergisi, Birleşim Dergisi, İlkses Gazetesi, Siirt Gazetesi, ESSİAD, TMMOB Dergileri, B2B Dergileri’dir.
2020 yılından itibaren, ZeroBuild’te yönetim sekretaryası içinde olup, ZeroBuild Summit’te Makina Mühendisleri Ağı Lideri olarak faaliyetlerini yürütmektedir.
2021 yılından itibaren, Fırat Üniversitesi Makina Mühendisliği Danışman Kurulu üyesidir.
2022 yılında kurulan, Uluslararası Tesis Yöneticileri Derneği’de kurucu üyelerinden biridir.
Yirmi seneyi aşkın sürede; inşaat sektörü başta olmak üzere, maden sektörü, prosesler, petrokimya tesisleri, üretim başta olmak üzere birçok alanda çalışarak, ilgili sektörlerde tecrübe sahibi olmuştur.